Καρδιοδιάγνωση
Σύγχρονο Καρδιολογικό Κέντρο

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΣΩΣΤΗ ΑΘΛΗΣΗ
Η άσκηση μάς αφορά όλους
Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως η άσκηση δεν αφορά μόνον τους αθλητές, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες. Μας αφορά όλους αφού αποτελεί προϋπόθεση για την καλή υγεία της καρδιάς και του οργανισμού γενικότερα. Η άσκηση πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και αυτό δεν το λένε πλέον μόνον οι γιατροί που ασχολούνται με την υγεία των αθλητών. Είναι μια θέση που συμμερίζεται η παγκόσμια ιατρική κοινότητά στο σύνολό της. Θα σας δώσω συγκεκριμένα παραδείγματα. Κάθε άνθρωπος θα πρέπει να ξοδεύει 2.000-2.500 θερμίδες την εβδομάδα λόγω φυσικής δραστηριότητας. Αυτό σημαίνει μισή ώρα περπάτημα την ημέρα και είναι το μίνιμουμ. Κάτω από αυτό το όριο, ο κίνδυνος για την υγεία είναι τεράστιος. Στην πραγματικότητα απαιτείται σαφώς περισσότερη άσκηση. Αν, για παράδειγμα, επιλέξει κάποιος το περπάτημα, θα πρέπει να κάνει 4-5 χιλιόμετρα, 3-4 φορές την εβδομάδα. Στο περπάτημα έχει σημασία και ο ρυθμός. Πρέπει λοιπόν να είναι γρήγορο, ώστε οι παλμοί να φτάνουν τουλάχιστον τους 100. Αν κάποιος επιλέξει το τρέξιμο μειώνει τα χιλιόμετρα από 4-5 σε 1,5-2, αφού η ένταση της άσκησης είναι υψηλότερη. Χώρος άσκησης είναι φυσικά και το γυμναστήριο, όπου μπορεί κανείς να ασκηθεί υπό την επίβλεψη κάποιου ειδικού. Ειδικά μετά τα 50 είναι απαραίτητο να εντάσσονται στο πρόγραμμα και τα βάρη, αφού όσο μεγαλώνουμε αυξάνεται ο κίνδυνος για μυικές ατροφίες. Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, τα βάρη κάνουν καλό και στην καρδιά. Εκτός της άσκησης πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι χρειάζονται κι άλλα, εξίσου σημαντικά πράγματα. Η σωστή διατροφή, για παράδειγμα, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Δυστυχώς, στην Ελλάδα έχουμε ξεχάσει τη μεσογειακή διατροφή και το διαιτολόγιό μας περιλαμβάνει συχνά τροφές με πολλά λιπαρά όπως ο γύρος και τα σουβλάκια. Είναι επίσης σημαντικό να κρατάμε χαμηλά το σωματικό μας βάρος και κάποιους δείκτες που σχετίζονται με τα προβλήματα της καρδιάς, όπως η χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια. Αντίθετα, πρέπει να είναι υψηλές οι τιμές σε άλλους δείκτες, όπως η HDL. Χρειάζονται αλλαγές και στον τρόπο με τον οποίο η Πολιτεία αντιμετωπίζει το ζήτημα της επαναδραστηριοποίησης σε καρδιακές παθήσεις. Στη Γερμανία και σε άλλες χώρες του βορρά, όταν κάποιος υποστεί έμφραγμα, πριν επιστρέψει στη δουλειά, εισάγεται για περίπου ένα μήνα σε κέντρο αποκατάστασης και μόνον όταν διαπιστωθεί πως είναι έτοιμος, επιστρέφει στην εργασία του. Το κόστος καταβάλλεται από το ασφαλιστικό ταμείο.
Τα οφέλη της μακροχρόνιας άσκησης εξαφανίζονται σε 1-1,5 χρόνο
Η ενασχόληση με τον αθλητισμό δεν αποτελεί ένα είδος αιώνιας ανοσίας. Δεν ισοδυναμεί με ένα εμβόλιο η δράση του οποίου δεν τελειώνει ποτέ. Από έρευνες που έχουν γίνει γνωρίζουμε ότι μέσα σε 1-1,5 χρόνο μετά την απόσυρση από τη δράση τα οφέλη της μακροχρόνιας και εντατικής άσκησης που έχει προηγηθεί εξαφανίζονται. Έχουμε δει πολλά περιστατικά βετεράνων με προβλήματα από την καρδιά και κάποιοι από αυτούς έπρεπε να υποβληθούν σε επέμβαση. Κάποιες φορές τα προβλήματα των παλαιμάχων συναρτώνται και με τις δραστικές αλλαγές που επισυμβαίνουν στην καθημερινότητά τους μετά το τέλος της επαγγελματικής καριέρας. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που, επειδή έχουν στερηθεί κάποιες από τις απολαύσεις της ζωής, αλλάζουν απότομα τις συνήθειές τους και αρχίζουν να καπνίζουν, να πίνουν, να τρώνε ανθυγιεινά και να μην αθλούνται.
Πολύ σημαντικό το θέμα των ιατρικών εξετάσεων πριν από την άθληση
Ο τακτικός καρδιολογικός έλεγχος είναι απαραίτητος και μπορεί να σώσει ζωές. Ιδιαίτερα προτού ένας ενταχθεί σε ένα συστηματικό πρόγραμμα άθλησης απαραίτητος είναι ένας προληπτικός έλεγχος. Ιδιαίτερα στον ανταγωνιστικό αθλητισμό είναι απαραίτητο για την υπογραφή του δελτίου υγείας σε κάθε ηλικία η καρδιολογική εξέταση και τουλάχιστον ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα. Στον ψυχαγωγικό αθλητισμό σε μεγαλύτερες ηλικίες ο καρδιολόγος ενδέχεται να υποδείξει συμπληρωματικές εξετάσεις. Υπάρχουν δυστυχώς ορισμένες περιπτώσεις που παρά τον καθιερωμένο έλεγχο μπορεί να εμφανισθεί αιφνίδιος θάνατος σε αθλητή. Στις περιπτώσεις αυτές ευθύνονται σπάνιες διαταραχές συνήθως σε γονιδιακό μοριακό επίπεδο, πολλές από τις οποίες είναι κληρονομικές, και οι οποίες  δεν μπορούν να διαγνωσθούν παρά μόνον με την διενέργεια πολύ ειδικών εξετάσεων.
Επικίνδυνη η καταπόνηση των αθλητών
Η κατάσταση στον επαγγελματικό αθλητισμό έχει ξεφύγει από το φυσιολογικό πλαίσιο. Η καταπόνηση που υφίστανται οι αθλητές, ειδικά όσοι αγωνίζονται στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο είναι τεράστια και εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία τους. Το θέμα έχει απασχολήσει έντονα τη διεθνή ιατρική κοινότητα και σύμφωνα με τις μελέτες που έχουν γίνει παρατηρείται μια πολύ σοβαρή επιβάρυνση της δεξιάς κοιλίας. Υπάρχει μάλιστα και ένας όρος που χρησιμοποιείται πλέον διεθνώς και αφορά τη ζημιά που προκαλείται από την υπερβολικά έντονη άσκηση. Ο όρος αυτός είναι αθλητική μυοκαρδιοπάθεια. Επαναλαμβάνω ότι η κατάσταση έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο με αποτέλεσμα να κινδυνεύει σοβαρά η υγεία των αθλητών. Ακόμη και ο υγιέστερος ποδοσφαιριστής μπορεί να κινδυνεύσει αν είναι υποχρεωμένος να παίζει δύο πολύ υψηλής έντασης παιχνίδια την εβδομάδα, όπως συμβαίνει στους παίκτες των ομάδων που μετέχουν στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις. Η καταπόνηση είναι τεράστια, αφού η σεζόν στο υψηλότερο επίπεδο έχει επιμηκυνθεί εντυπωσιακά. Είναι δύσκολο για τον οργανισμό να αντέξει σε αυτόν τον ρυθμό, όταν η αγωνιστική περίοδος ξεκινά τον Ιούνιο και τελειώνει τον Μάιο της επόμενης χρονιάς, διαρκεί δηλαδή 11 μήνες. Υπάρχει επίσης πάντα και το πρόβλημα των αναβολικών, η χρήση των οποίων προκαλεί πολύ μεγάλη ζημιά στον οργανισμό. Ένα από τα όργανα που πλήττονται περισσότερο από τη χρήση των τοξικών αυτών ουσιών είναι η καρδιά.

ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΕ ΑΘΛΗΤΕΣ
α) η μελέτη της ανατομικής και λειτουργικής ακεραιότητας της καρδιάς ώστε οι αθλητές με ασφάλεια να μπορούν να συνεχίσουν την άθληση τους, που σε πολλούς το φορτίο που δέχονται καθημερινά στη διάρκεια της προπόνησης τους είναι σημαντικά αυξημένο. Ως παράδειγμα, οι αθλητές αντοχής καταναλώνουν μέχρι και 40 Km καθημερινά, ενώ στους αρσιβαρίστες καταγράφονται αρτηριακές πιέσεις στη διάρκεια των προσπαθειών τους μέχρι και 300/150 mmHg.
β)Η διαφορική διάγνωση μεταξύ των προσαρμογών της καρδιάς στην άσκηση (αθλητική καρδιά) και θανατηφόρων μυοκαρδιοπαθειών,όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια που αποτελεί την πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου νεαρών ατόμων κατά την άθληση. Στην πρώτη περίπτωση ασφαλώς επιτρέπεται η άθληση, ενώ στη δεύτερη απαγορεύεται αυστηρά. Όμως οι διαφορές μεταξύ φυσιολογικής και παθολογικής υπερτροφίας είναι συχνά τόσο οριακές που μόνο μια λεπτομερής μελέτη της μορφολογίας και λειτουργίας του μυοκαρδίου μπορεί με ασφάλεια και ταχύτητα να οδηγήσει τον ιατρό στην κρίσιμη για τον αθλητή διάγνωση.
γ) Η άθληση επιτρέπεται σε πολύ μεγάλη κατηγορία αθλητών με καρδιολογικά προβλήματα. Για να είναι όμως ασφαλής και οφέλιμη στις περιπτώσεις αυτές, θα πρέπει να γίνεται ακριβής αξιολόγηση του καρδιακού προβλήματος, π.χ. μιας βαλβιδοπάθειας, ώστε σύμφωνα με τις ισχύουσες οδηγίες, να καθορίζεται το επίπεδο της άσκησης.
δ)Η μελέτη των αποτελεσμάτων της άσκησης στη μορφολογία και λειτουργία της καρδιάς αποτελεί σήμερα το κύριο ερευνητικό ενδιαφέρον για την υγεία των αθλητών.Π.χ. η εξαντλητική άσκηση πιθανόν προκαλεί βλάβες στη δεξιά κοιλία της καρδιάς παρόμοιες μυοκαρδιοπάθειας.Επομένως η λεπτομερής μελέτη της παρέχει σημαντικές πληροφορίες.
ε)Δυστυχώς ορισμένοι αθλητές κάνουν χρήση ουσιών ντόπινγκ, που οι περισσότερες προκαλούν μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα καρδιαγγειακές βλάβες.Σε αρκετές περιπτώσεις ζητούν συμβουλές για την απεξάρτηση τους και έλεγχο των πιθανών βλαβών στην καρδιά τους.

ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ COVID-19

«Η άσκηση ήταν και είναι απαραίτητο στοιχείο στην όλη αντιμετώπιση της πανδημίας γιατί ενισχύει τον ανοσοποιητικό μηχανισμό. Αν κάποιος προσβληθεί από Covid, ακόμη κι αν εμφανίσει post Covid σύνδρομο, η μετρίου βαθμού άσκηση βοηθάει στην αποκατάσταση των διαταραχών. Από την άλλη η εντατική άσκηση μειώνει την άμυνα του οργανισμού. Η υπερεξαντλητική άσκηση αυξάνει την πιθανότητα νόσησης από ιογενείς λοιμώξεις, μια από τις οποίες είναι και η Covid. Επομένως θα πρέπει κανείς να αποφεύγει την πολύ εξαντλητική άσκηση στην περίοδο αυτή, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ένα νέο άτομο που δεν έχει προσαρμογές και (πρέπει) να περιορίζεται σε ήπια άσκηση. Σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ και όλων των φορέων, για να είναι αποτελεσματική η άσκηση πρέπει να είναι καθημερινή, να γίνεται τουλάχιστον μισή με μία ώρα την ημέρα , να καταναλώνει ο ασκούμενος γύρω στις 2.500-3.000 θερμίδες την εβδομάδα» σημειώνει ο κ. Δεληγιάννης αναφερόμενος στην άσκηση όσων δεν είναι αθλητές. Παράλληλα τονίζει ότι η άσκηση που βοηθάει το καρδιοαναπνευστικό είναι η αερόβια, όπως πχ είναι η βάδιση, το ποδήλατο, το κολύμπι, όταν κανείς ανεβάζει 120-140 παλμούς. Επίσης υπογραμμίζει ότι παράλληλα με την αερόβια άσκηση πρέπει να γίνονται και στατικές ασκήσεις με αντιστάσεις και ασκήσεις ευλυγισίας, διότι αποτρέπουν την μυική ατροφία ιδίως στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.
Όσον αφορά τους αθλητές ο κ.Δεληγιάννης επισημαίνει ότι θα πρέπει να έχουν σωστές προσαρμογές μέσω της προπόνησης , δηλαδή να είναι καλά προπονημένοι εάν θέλουν να κάνουν μαραθώνιο ή υπερμαραθώνιο, ενώ όσοι αθλητές έχουν προσβληθεί από Covid μπορούν να συνεχίσουν κανονικά την άθληση μετά την αρνητικοποίησή τους. Εφόσον όμως, λόγω Covid, έχει προσβληθεί η καρδιά τους ή έχουν ίνωση οι πνεύμονές τους , τότε θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ασθενείς και θα πρέπει να αποκατασταθεί η υγεία τους πριν επιστρέψουν στις αθλητικές δραστηριότητες.
Ο κ.Δεληγιάννης υπογραμμίζει ότι στην αρχή της πανδημίας, κατά το διάστημα που είχαν σταματήσει οι αθλητικές δραστηριότητες, οι αθλητές έχασαν τις προσαρμογές τους λόγω ελλιπούς προπόνησης και ελλιπών αγώνων, ενώ σε πολλούς εμφανίστηκαν και ψυχολογικές διαταραχές.
«Δυστυχώς είχαμε και θανάτους αθλητών λόγω Covid γιατί ακόμη και ένα νεαρό άτομο με γερό οργανισμό μπορεί να προσβληθεί από κορονοϊό και μάλιστα να έχει άσχημη πορεία. Ο κορονοϊός δεν προσβάλει μόνο τα άτομα που έχουν συννοσηρότητες αλλά προσβάλει και δημιουργεί προβλήματα ακόμη και σε νεαρά άτομα. Ιδιαίτερα είχαμε στα άτομα αυτά αυξημένο ποσοστό από μυοκαρδίτιδες λόγω Covid. Ειδικά για τους αθλητές οι οποίοι έχουν προσβληθεί από Covid υπάρχουν οδηγίες από όλες τις Ομοσπονδίες, ανάλογα με το άθλημα, για το πότε μπορεί να επιστρέψει ο αθλητής στους αγωνιστικούς χώρους. Για έναν αθλητή που δεν θα εμφανίσει επιπλοκές η επιστροφή είναι πολύ γρήγορη. Κάποτε λέγαμε επιστρέφει μετά από λίγο περισσότερες ημέρες, τώρα λέμε μετά από 4-5 μέρες. Βέβαια ο αθλητής επιστρέφει εφόσον έχει αρνητικοποιηθεί και δεν έχει συμπτώματα. Για τους αθλητές όμως που έχουν εκδηλώσει αρκετά συμπτώματα, ιδίως στην καρδιά και ιδιαίτερα μυοκαρδίτιδες η επιστροφή καθυστερεί πολύ. Γίνεται μετά από έξι μήνες. Πρέπει δηλαδή η βλάβη στο μυοκάρδιο να έχει περάσει για να μπορέσει να επιτραπεί η επιστροφή στους αγωνιστικούς χώρους» προσθέτει ο κ. Δεληγιάννης.
 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ
1. Kouidi, E, Iacovides, A, Iordanidis, P, Vassiliou, S, Deligiannis, A, Ierodiakonou, C, Tourkantonis, A. Exercise renal rehabilitation program (ERRP): Psychosocial effects. Nephron 1997; 77,2, 152-158
2. Kouidi, E, Albani, M, Natsis, K, Megalopoulos, A, Gigis, P, Guiba-Tziampiri, O, Deligiannis, A, Tourkantonis, A. The effects of exercise training on muscle atrophy in hemodialysis patients. Nephrol Dial Transpl 1998; 13, 685-699.
3. Mougios, V, Kouidi, E, Kiparos A, Deligiannis, A. Effect of exercise on the proportion of unsaturated fatty acids in serum of untrained middle-aged individuals. Br J Sports Med 1998; 32, 58-62.
4. Kouidi, Ε., Fahadidou - Τsiligiroglou, Α., Tassoulas E., Deligiannis, A., Coats, Α. White coat hypertension detected during screening of male adolescent athletes. Am J Hypertension 1999; 12, 223-226.
5. Deligiannis, A, Kouidi, E, Tourkantonis, A. The effects of physical training on heart rate variability in hemodialysis patients. Am J Cardiol 1999; 84: 197-202.
6. Deligiannis, A., Kouidi, E., Tassoulas E., Gigis, P., Tourkantonis, A, Coats, A. Cardiac response to physical training inhemodialysis patients: An echocardiographic study at rest and during exercise. Int J Cardiol 1999; 70, 253-266.
7. Kyparos, A., Matziari, C., Albani, M., Arsos, G., Sotiriadou S., Deligiannis, A. A decrease in soleus muscle force generation in rats after downhill running. Can J Appl Physiol 2001; 26, 323-5
8. Siountas, A., Koutlianos, N.,Kouidi, E., Molivda, E., Deligiannis, A., Tourkantonis, A. Physical activity and bone mineral density in hemodialysis patients. Hungarian Rev Sports Med 2001; 163-170.
9. Konstantinidou, E., Koukouvou, G., Kouidi, E., Deligiannis, A., Tourkantonis, A. Exercise renal rehabilitation: comparison of three exercise programs. J Rehabil Med 2001; 34, 40-45.
10. Deligiannis, A. Cardiac effects of anabolics. In: Biomedical Side effects of Doping. (Peters, C., Schulz, T., Michna, H. eds). SPORT and BUCH Straub, Cologne, 2001, 81-89.
11. Kouidi, E., Haritonidis, K., Koutlianos, N., Deligiannis, A. Effects of athletic training on heart rate variability. Clin Physiol Funct Imag 2002, 22, 279-84
12. Deligiannis, A., Kouidi, E. Health risks of social drugs in athletes. In: Health and Doping Risks of Nutritional Supplements and Social Drugs. German Sport University Cologne, 2002, 23-27.
13. Koutlianos, A., Koutlianos, N., Kouidi, E., Metaxas, Th., Deligiannis, A. Aerobic capacity in athletes with mild mitral valve prolapse and transient arrhythmias. Hungarian Review of Sports Medicine 2003, 85-93.
14. Sendelides, Th., Metaxas, Th., Kouidi, E., Koutlianos, N., Deligiannis, A. Heart rate variability changes in soccer playersAustrian J Sports Med 2003; 2: 10-13.
15. Haritonidis, K., Koutlianos, N., Kouidi, E., Haritonidou, M., Deligiannis, A. Seasonal variation of aerobic capacity in elite soccer, basketball and volleyball players. J Hum Movement Stud 2004, 46: 289-302.
16. Koukouvou, G., Kouidi, E., Iacovides, A., Konstantinidou, E., Kaprinis, G. Deligiannis, A. Quality of life, psychological and physiological changes following exercise training in patients with chronic heart failure. J Rehabil Med. 2004, 36(1):36-41.
17. Kouidi, E., Grekas, D., Deligiannis, A., Tourkantonis, A. Outcomes of long-term exercise training in dialysis patients: comparison of two training programs. Clin Nephrol. 2004, 61 Suppl 1: S31-8.
18. Deligiannis, A. Exercise rehabilitation and skeletal muscle benefits in hemodialysis patients. Clin Nephrol., 61 Suppl 1: S46-50.
19. Deligiannis, A. (2004). Cardiac adaptations following exercise training in hemodialysis patients. Clin Nephrol. 2004, 61 Suppl 1: S39-45
20. Metaxas, T., Koutlianos, N., Sentelides, T., Kouidi, E., Deligiannis, A. Physiological profile of amateur top level soccer players according to positional role. J Hum Movement Stud 2004; 46: 347-358.
21. Koutlianos, N., Kouidi, E., Metaxas, T., Deligiannis, A. Noninvasive cardiac electrophysiological indices in soccer players with mitral valve prolapse. Eur J Cardiovasc Prevent Rehabil2004; 11: 435-441
22. Koutlianos, N., Kouidi, E., Deligiannis A. Heart rate variability in soccer players with mitral valve prolapse or benign arrhythmia. J Sport Sci Health 2004; 1:5-10
23. Haritonides, K., Kouidi, E., Koutlianos, N., Haritonidou, M., Deligiannis, A. Cardiac adaptations in elite volleyball players. Austrian J Sports Medicine 2004; 1: 23-29.
24. Mameletzi, D., Deligiannis, A. Preparticipation health screening in swimmers. Osterreichisches J Sportmedizin 2004; 4: 6-10.
25. Mameletzi, D., Deligiannis, A. Physiological responses and health disorders in marathon swimmers. Osterreichisches J Sportmedizin 2004, 4: 11-16.
26. Corrado, D., Pelliccia, A., Bjornstad, H., Vanhees, L., Biffi, A., Borjesson, M., Panhuyzen-Goedkoop, NM., Deligiannis, A., Solberg, E., Dugmore, D., et al. Cardiovascular pre-participation screening of young competitive athletes for prevention of sudden death: proposal for a common European protocol. Consensus Statement of the Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology. Eur Heart J 2005; 26(5):516-24.
27. Metaxas Th, Koutlianos, N., Kouidi, E., Deligiannis, A. Comparative study of field and laboratory tests for the evaluation of aerobic capacity in soccer players. J Strength Cond Res 2005; 19(1):79-84.
28. Pelliccia, A., Fagard, RH., Bjornstad, H., Deligiannis, A. et al. Recommendations for competitive sports participation in athletes with cardiovascular disease: a consensus document from the Study Group of Sports Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology. Eur Heart J 2005; 26(14):1422-45
29. Fagard, RH, Bjornstad, H., Borjesson, M., Carre, F., Deligiannis, A., Vanhees, L. ESC Study Group of Sports Cardiology recommendations for participation in leisure-time physical activities and competitive sports for patients with hypertension. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2005;12(4):326-31
30. Alexiou, S., Kouidi, E., Fahadidou-Tsiligiroglou, A., Karamouzis, M., Deligiannis, A. (2005). Cardiac function after exhaustive open-sea swimming. J Sports Med Phys Fitness 2005; 45(1):98-104.
31. Alexiou, S., Haritonidis, K., Deligiannis, A. Cardiovascular responses to swimming. Angiology 2005; 56(6):715-21.
32. Tsintsifa, E., Fahadidis, P., Fahadidou -Tsiligiroglou, A., Deligiannis, A. Interactions among habitual physical activity, eating patterns, and diet composition. Angiology 2006; 57(2):205-9. 33. Deligiannis, A., Bjornstad, H., Carre, F., Heidbuchel, H., Kouidi, E., Panhuyzen-Goedkoop, NM., Pigozzi, F., Schanzer, W., Vanhees, L.; on behalf of the ESC Study Group of Sports Cardiology. ESC Study Group of Sports Cardiology Position Paper on adverse cardiovascular effects of doping in athletes.Eur J Cardiovasc Prev Rehabil, 2006; 13(5):687-694.
34. Kouidi, E., Farmakiotis, Α., Kouidis, Ν., Deligiannis, A. Transtelephonic electrocardiographic monitoring of an outpatient cardiac rehabilitation programme. Clin Rehabil 2006; 20(12):1100-4. 35. Deligiannis, A., Kouidi, E. Health side effects of doping substances cardiovascular system. Manual of International Symposium ”Biomedical side effects of Doping”; Munich, 21st October 2007, pp 45-54.
36. Sarikaya, H., Ohanian, J. Deligiannis, A., Georgieva, K., Giraldo, E., Grucza, R., Hinchado, D., Koutlianos, N., Kwiatkowska, D., Ortega, E., Peters, C. Prevention Strategies of doping: Overview about the actual status quo in Europe. Congress Manual: Biomedical side effects of doping; International Symposium, Munich, Germany, 2007. pp. 250-261.
37. Pagkalos, M., Koutlianos, N., Kouidi, E., Pagkalos, E., Mandroukas, K., Deligiannis, A. Heart rate variability modifications following exercise training in type 2 diabetic patients with definite cardiac autonomic neuropathy. Br J Sports Med 2008.; 42:47-54.
38. Samaras, T., Karavasiliadou, S., Kouidi, E., Sahalos, JN., Deligiannis, A. Transtelephonic electrocardiographic transmission in the preparticipation screening of athletes. Int J Telemed Appl 2008: 217909
39. Petraki, M., Kouidi, E., Grekas, D., Deligiannis, A.. Effects of exercise training during hemodialysis on cardiac baroreflex sensitivity. Clin Nephrol 2008; 70: 210-219.
40. Ouzouni, S., Kouidi, E., Sioulis, A., Grekas, D., Deligiannis, A. Effects of intradialytic exercise training on health-related quality of life indices in haemodialysis patients. Clin Rehabil 2009; 23:53-63.
41. Karamouzis, I., Grekas, D., Karamouzis, M., Kallaras, K., Stergiou-Michailidou, V., Kouidi E., Deligiannis, A., VavatsiChristaki, N. Physical training in patients on hemodialysis has a beneficial effect on the levels of eicosanoid hormone-like substances. Hormones 2009; 8:129-37.
42. Kouidi, EJ., Grekas, DM., Deligiannis, AP. Effects of exercise training on noninvasive cardiac measures in patients undergoing long-term hemodialysis: a randomized controlled trial. Am J Kidney Dis 2009; 54: 511-21.
43. Mavrovouniotis, F., Koutsis, G., Koutlianos, N., Deligiannis, A. The role of media in central obesity of elementary school children in Greece. J Strength and Conditioning Res 2009; 23(6): 1704-1713 44. Giagkoudaki, F., Dimitros E., Kouidi, E., Deligiannis, A. Effects of exercise training on heart rate variability indices in individuals with Down Syndrome. Journal of Sport Rehabilitation 2010; 19(2):173-83.
45. Corrado, D., Pelliccia, A., Heidbuchel, H., Sharma, S., Biffi, A., Delise, P., Basso, C., Anastassakis, A., Borjesson, M., Bjornstad, H., Carre, F., Deligiannis, A., Dugmore, D., Solberg, E., Mellwig, K., Panhuyzen-Goedkoop, N., Vanhees, L., Buja, G., McKenna, W. Recommendations for interpretation of 12-lead electrocardiogram in athlete. Eur Heart J 2010; 31(2):243-59
46. Kouidi, E, Karagiannis, V., Grekas, D., Iakovides, A., Kaprinis, G., Tourkantonis, A., Deligiannis, AP. Depression, heart rate variability and exercise training in dialysis patients. European Journal of Cardiovascular Prevention and Rehabilitation 2010; 17(2):160-7.
47. Deligiannis A, Anastasakis A, Antoniades L, Bobotis G, Geleris P, Goudevenos J, Hahalis G, Kouidi E, Kranidis A, Kremastinos D, Lekakis J, Parcharidis G, Pyrgakis V, Rontogiannis G, Stefanadis C, Styliadis I, Vardas P. Recommendations for the cardiovascular screening of athletes. Hellenic J Cardiol 2010; 51(6):530-7.
48. Mameletzi D, Kouidi E, Koutlianos N, Deligiannis A. Effects of long-term exercise training on cardiac baroreflex sensitivity in patients with coronary artery disease: a randomized controlled trial. Clin Rehabil 2011; 25(3):217-27.
49. Christoforidi V, Koutlianos N, Deligiannis P, Kouidi E, Deligiannis A. Heart rate variability in free diving athletes. Clin Physiol Funct Imaging 2012; 32(2):162-6.
50. Fountoulakis KN, Lekka E, Kouidi E, Chouvarda I, Deligiannis A, Maglaveras N. Development of Global Disability Scale (GloDiS): preliminary results. Ann Gen Psychiatry 2012; 11(1):14.
51. Samara AP, Kouidi E, Ouzouni S, Vasileiou S, Sioulis A, Deligiannis A. Relationship between exercise test recovery indices and psychological and quality-of-life status in hemodialysis patients: a pilot study. J Nephrol 2012; 26(3):495-501
52. Deligiannis, A., Kouidi E. Cardiovascular Side-Effects of Doping in Sports. HJC 2012;
53:447-457 53. Dimitros, E., Koutlianos, N., Kouidi, E., Anifanti, M., Pagourelias, E., Deligiannis, A. Comparative study of ECG and echocardiographic parameters indicative of cardiac hypertrophy in athletes. Sport Sci Health 2012, 8: 101-7
54. Kouidi, E., Vergoulas, G., Anifanti, M., Deligiannis, A. A randomized controlled trial of exercise training on cardiovascular and autonomic function among renal transplant recipients. Nephrol Dial Transplant 2012; 28(5):1294-305
55. Pagourelias, E, Efthimiadis, G, Kouidi, E, Zorou, P, Giannoglou, G, Deligiannis, A, Athyros, V, Karagiannis, A, Geleris, P. Efficacy of Various "Classic" Echocardiographic and Laboratory Indices in Distinguishing the "Gray Zone" between Athlete's Heart and Hypertrophic Cardiomyopathy: A Pilot Study. Echocardiography 2013; 30(2):131-9.
56. Pagourelias ED, Kouidi E, Efthimiadis GK, Deligiannis A, Geleris P, Vassilikos V. Right atrial and ventricular adaptations to training in male Caucasian athletes: an echocardiographic study. J Am Soc Echocardiogr 2013;26(11):1344-52.
57. Sotiriou, P., Kouidi, E., Samaras, Th, Deligiannis, A. Linear and non- linear analysis of heart rate variability in master athletes and healthy middle-aged non-athletes. Medical Engineering Physics 2013; 35(11):1676-81
58. Kaltsatou AC, Kouidi EI, Anifanti MA, Douka SI, Deligiannis AP. Functional and psychosocial effects of either a traditional dancing or a formal exercising training program in patients with chronic heart failure: a comparative randomizedcontrolled study. Clin Rehabil 2014; 28(2):128-38. 59. Assanelli D, Ermolao A, Carre F, Deligiannis A, Mellwig K, Mellwig K, Tahmi M, Cesana BM, Levaggi R, Aliverti P, Sharma S. Standardised pre-competitive screening of athletes in some European and African countries: the SMILE study. Intern Emerg Med. 2014; 9(4):427-34.
60. Deligiannis AP, Kouidi EJ, Koutlianos NA, Karagiannis V, Anifanti MA, Tsorbatzoglou K, Farmakis D, Avgerinos C, Mameletzi DN, Samara AP. Eighteen years' experience applying old and current strategies in the pre-participation cardiovascular screening of athletes. Hellenic J Cardiol 2014; 55(1):32-41.
61. Assanelli D, Levaggi R, Carré F, Sharma S, Deligiannis A, Mellwig KP, Tahmi M, Vinetti G, Aliverti P. Cost-effectiveness of preparticipation screening of athletes with ECG in Europe and Algeria. Intern Emerg Med 2015; 10(2):143-50.
62. Kaltsatou A, Kouidi E, Fountoulakis K, Sipka C, Theochari V, Kandylis D, Deligiannis A. Effects of exercise training with traditional dancing on functional capacity and quality of life in patients with schizophrenia: a randomized controlled study. Clin Rehabil 2015;29(9):882-91.
63. Christou GA, Kouidi EJ, Anifanti MA, Sotiriou PG, Deligiannis AP. A novel strategy for evaluating tilt test in athletes with syncope. Eur J Prev Cardiol 2016; 23(9):1003-10
64. Christou GA, Kouidi EJ, Anifanti MA, Sotiriou PG, Deligiannis AP. Pathophysiological mechanisms of noncardiac syncope in athletes. Int J Cardiol 2016; 224:20-26
65. Clyne N, Hellberg M, Kouidi E, Deligiannis A, Höglund P. Relationship between declining GFR and measures of cardiac and vascular autonomic neuropathy. Nephrology 2016; 21(12):1047-1055.
66. Vordos Z, Kouidi E, Mavrovouniotis F, Metaxas T, Dimitros E, Kaltsatou A, Deligiannis A. Impact of traditional Greek dancing on jumping ability, muscular strength and lower limb endurance in cardiac rehabilitation programmes.Eur J Cardiovasc Nurs. 2017;16(2):150-156
67. Papadopoulou SK, Hassapidou MN, Katsiki N, Fachantidis P, Fachantidou AI, Daskalou E, Deligiannis AP. Relationships Between Alcohol Consumption, Smoking Status and Food Habits in Greek Adolescents. Vascular Implications for the Future. Curr Vasc Pharmacol. 2017;15(2):167-173. 68. Christou GA, Kouidi EJ, Deligiannis AP, Kiortsis DN. Diagnosis and Treatment of Dyslipidaemias in Athletes. Curr Vasc Pharmacol. 2017; 15(3):238-247
69. Zhou Y, Hellberg M, Kouidi E, Deligiannis A, Höglund P, Clyne N. Relationships between abdominal aortic calcification, glomerular filtration rate, and cardiovascular risk factors in patients with non-dialysis dependent chronic kidney disease. Clinical Nephrology 2018; 90(6): 380-389.
70. Sotiriou P, Kouidi E, Karagiannis A, Koutlianos N, Geleris P, Vassilikos V, Deligiannis A. Arterial adaptations in athletes of dynamic and static sports disciplines - a pilot study. Clin Physiol Funct Imaging 2019; 39(3):183-191.
71. Christou GA, Pagourelias ED, Anifanti MA, Sotiriou PG, Koutlianos NA, Tsironi MP, Andriopoulos PI, Christou KA, KouidiEJ, Deligiannis AP. Exploring the determinants of the cardiac changes after ultra-long duration exercise: The echocardiographic Spartathlon study. Eur J Prev Cardiol 2020; 27(14): 1467-1477.
72. Christou GA, Deligiannis AP, Kouidi EJ. The role of cardiac computed tomography in pre-participation screening of mature athletes. Eur J Sport Sci 2021; 1:1-27
73. Deligiannis A, Kouidi E. Sudden cardiac death in sports: could we save Pheidippides? Acta Cardiol 2021; 8:1-15.